Boşanma davaları, tarafların evlilik birliğini sonlandırmak istemesiyle başlar ve bu süreçte en önemli konulardan biri de çocukların velayetidir. Türk hukukunda, boşanma sonrası çocuğun velayetinin kime verileceği genellikle mahkeme tarafından kararlaştırılırken, ortak velayet konusu da gün geçtikçe daha çok gündeme gelmektedir. Bu yazıda, ortak velayetin ne anlama geldiği, Türk hukuk sistemindeki yeri ve çocuğun üstün yararını koruma amaçlı olarak hangi şartlarda uygulanabileceği gibi konulara değineceğiz.
Ortak Velayet Nedir?
Ortak velayet, boşanma sonrası anne ve babanın çocuğun bakım, eğitim, sağlık gibi temel konularında ortak karar almasını sağlayan bir velayet türüdür. Ortak velayetin amacı, çocuğun hem anne hem de babasıyla sağlıklı bir ilişki sürdürmesini sağlamak, çocuğun üstün yararını gözetmektir. Bu sistemde, ebeveynler boşandıktan sonra dahi çocuğun yaşamındaki önemli kararları birlikte alırlar. Bu durum, çocuğun psikolojik ve sosyal gelişimi açısından oldukça önemlidir.
Türk Hukukunda Ortak Velayet Uygulaması
Türk hukukunda, ortak velayet, uzun süre boyunca yasal olarak kabul edilmemiştir. Ancak, 2015 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) bir kararında Türkiye’nin ortak velayeti tanıması gerektiğine karar vermesiyle, hukuk sisteminde ortak velayet uygulaması için bir kapı aralanmıştır. Bu karar sonrasında, bazı mahkemeler boşanma davalarında anne ve babanın talebi halinde ortak velayete hükmetmeye başlamıştır.
Ortak velayetin Türkiye’de uygulanabilmesi için her iki ebeveynin de rızası önemlidir. Eğer taraflar bu konuda uzlaşmışsa ve çocuğun üstün yararını koruyacağına inanılıyorsa, mahkeme ortak velayete karar verebilir. Ancak, ebeveynlerden birinin itirazı durumunda mahkeme tek taraflı velayeti uygun görebilir.
Ortak Velayetin Avantajları
Ortak velayet, çocuğun her iki ebeveyniyle de düzenli ve sağlıklı bir ilişki kurmasını sağlar. Bu sayede çocuk, anne ve babasının ayrılığı nedeniyle psikolojik olarak daha az etkilenir ve her iki ebeveynin de sorumluluğu paylaşmasını destekler. Ortak velayetin sağladığı avantajlar şu şekilde sıralanabilir:
1. Çocuğun Üstün Yararı Korunur: Çocuk, hem anne hem de babasıyla yeterli vakit geçirerek duygusal ihtiyaçlarını karşılayabilir.
2. Ebeveynler Arasında İş Birliği Sağlanır: Ortak velayet, boşanan çiftlerin çocukla ilgili önemli kararlarda birlikte hareket etmesini teşvik eder.
3. Psikolojik Destek Sağlanır: Çocuk, anne ve babası tarafından terk edildiği duygusuna kapılmaz. Bu da psikolojik açıdan daha sağlıklı bir gelişim sağlar.
Ortak Velayetin Uygulanabilmesi İçin Gerekli Şartlar
Ortak velayetin sağlıklı bir şekilde uygulanabilmesi için bazı şartların yerine getirilmesi gereklidir. Bu şartlar şu şekildedir:
• Ebeveynlerin İş Birliği Yapabilmesi: Anne ve babanın, boşanma sonrası çocukla ilgili konularda iş birliği yapabilme yetisine sahip olmaları önemlidir.
• Çocuğun Üstün Yararı: Mahkeme, kararını verirken her zaman çocuğun üstün yararını göz önünde bulundurur. Ortak velayet kararı verilirken çocuğun ihtiyaçları, ebeveynlerin durumu ve yaşam koşulları dikkate alınır.
• Her İki Tarafın Rızası: Ortak velayet için her iki tarafın da bu durumu kabul etmesi gereklidir. Ebeveynlerden birinin itirazı durumunda ortak velayete hükmedilmez.
Ortak Velayetle İlgili Karar Süreci
Boşanma davalarında ortak velayet kararı verilmesi, mahkeme tarafından detaylı bir değerlendirme süreci sonunda yapılır. Ebeveynlerin çocukla olan ilişkisi, çocuğa sağladıkları maddi ve manevi destek, ebeveynlerin kişisel durumları, çocukla olan iletişim becerileri gibi faktörler bu süreçte değerlendirilir. Mahkeme, gerektiğinde uzman görüşüne başvurarak kararını destekleyecek bilgiler edinir. Ortak velayet kararı, her iki ebeveynin çocuğun gelişiminde aktif bir rol oynamasını sağlamak amacıyla verilir.
Ortak Velayetin Çocuğun Psikolojik Gelişimine Etkisi
Araştırmalar, ortak velayet düzenlemelerinin çocukların psikolojik gelişimi üzerinde olumlu etkileri olduğunu göstermektedir. Ortak velayet sayesinde çocuk, hem annesi hem de babasıyla güçlü bir bağ kurabilir. Ayrıca, çocuğun kendini terk edilmiş hissetmemesi sağlanır ve boşanma sürecinin getirdiği olumsuz duygusal etkiler en aza indirilir.
Çocuklar, boşanma sürecinde en çok etkilenen bireylerdir ve bu sürecin sağlıklı bir şekilde yönetilmesi, onların gelecekteki ruh sağlığı açısından büyük önem taşır. Ortak velayet, çocuğun ebeveynleri arasında tercih yapmak zorunda kalmaması ve her iki ebeveyniyle de sağlıklı ilişkiler sürdürebilmesi açısından önemlidir.
Ortak Velayetin Uygulanmasında Yaşanan Zorluklar
Her ne kadar ortak velayet birçok avantaj sunsa da, uygulamada bazı zorluklar da yaşanabilmektedir. Özellikle, ebeveynler arasında iletişim ve iş birliği sorunları varsa, ortak velayet çocuk üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Bu nedenle, mahkeme, ortak velayet kararını verirken ebeveynlerin bu konuda ne kadar uyumlu çalışabileceklerini değerlendirmelidir. Ortak velayet kararı alındığında, her iki tarafın da çocukla ilgili sorumlulukları paylaşması gerekeceğinden, ebeveynlerin bu konuda bilinçli olmaları önemlidir.
Sonuç
Boşanma davalarında ortak velayet, çocuğun üstün yararını gözetmek amacıyla günümüzde giderek daha fazla tercih edilen bir uygulama haline gelmiştir. Türk hukukunda ortak velayet uygulaması, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları doğrultusunda yaygınlaşmaya başlamıştır. Çocuğun hem annesi hem de babasıyla sağlıklı bir ilişki sürdürebilmesi, ortak velayetin en büyük avantajlarından biridir.
Ortak velayet kararlarının uygulanmasında, mahkemeler her zaman çocuğun üstün yararını göz önünde bulundurur ve ebeveynlerin iş birliği yapabilme yeteneklerini değerlendirir. Boşanma davalarında çocuğun gelişimini en sağlıklı şekilde sürdürebilmesi için ortak velayet uygulaması,boşanma avukatlarınca yargı süreçlerinde önemli bir çözüm olarak değerlendirilmektedir.
