Ev işlerinde çalışanlar, temizlik, yemek yapma, çocuk bakımı veya yaşlı bakımı gibi görevlerle ev sahiplerine yardımcı olan kişilerdir. Bu çalışanlar, çoğunlukla özel iş yerlerinde çalışmadıkları için yasal haklarının neler olduğu konusunda bilgi sahibi olmayabilirler. Ancak, Türkiye’de ev işlerinde çalışanların hakları İş Kanunu ve Sosyal Güvenlik Kanunu çerçevesinde güvence altına alınmıştır. Bu yazıda, ev işlerinde çalışan kişilerin hakları, sosyal güvenlik kapsamı, izin hakları ve iş güvencesi gibi konuları ele alacağız.
Ev İşlerinde Çalışanların Yasal Statüsü
Ev işlerinde çalışan kişiler, İş Kanunu’nun 4. maddesine göre “ev hizmetlerinde çalışanlar” olarak sınıflandırılmıştır. Bu çalışanlar, doğrudan bir işverenin evinde hizmet verdikleri için diğer işçilerden farklı bir statüye sahiptirler. Ev işlerinde çalışanların yasal hakları belirli kurallar çerçevesinde korunsa da, iş yerinde çalışanlar gibi tüm haklardan yararlanamayabilirler.
Ev işlerinde çalışanların temel yasal hakları Sosyal Güvenlik Kanunu ve Borçlar Kanunu ile düzenlenmiştir. İş Kanunu’nun sağladığı tüm haklardan yararlanamayan ev işçilerinin yine de sosyal güvenlik kapsamına alınmaları ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi gerekmektedir.
Ev İşlerinde Çalışanların Sosyal Güvenlik Hakları
Ev işlerinde çalışan kişilerin en önemli haklarından biri sosyal güvenlik kapsamına alınmalarıdır. Sosyal Güvenlik Kanunu’na göre, ev işlerinde çalışan kişiler, belirli koşullarda sigorta yaptırılabilir ve sosyal güvenceye kavuşabilirler. Ev işlerinde çalışanların sosyal güvenlik hakları şu şekildedir:
1. Sigorta Primi Ödeme Yükümlülüğü:
Ev işlerinde çalışan bir kişinin sigortalı olarak çalıştırılması işverenin sorumluluğundadır. Ev işlerinde çalışan kişi haftada 10 günden fazla çalışıyorsa işveren, bu çalışanın sigorta primlerini düzenli olarak ödemek zorundadır. Haftada 10 günden az çalışanlar için ise 5510 sayılı Kanun’un Ek-9 maddesi kapsamında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası yapılabilir.
2. Emeklilik Hakkı:
Ev işlerinde çalışanlar, sigortalı olarak çalıştıkları süre boyunca prim gün sayısını doldurmaları halinde emeklilik hakkına sahip olurlar. Bu durumda, çalışanın prim günleri ve yaşı emeklilik koşullarını belirler. Ev işlerinde çalışanlar, diğer çalışanlar gibi sigortalı çalışarak emeklilik hakkı kazanabilir.
3. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası:
Ev işlerinde çalışanlar, iş kazası veya meslek hastalığı durumunda sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkına sahiptir. İş kazası veya meslek hastalığı durumunda çalışanın sigortalı olması halinde tüm sağlık giderleri SGK tarafından karşılanır.
Ev İşlerinde Çalışanların Ücret ve İzin Hakları
Ev işlerinde çalışan kişilerin ücret ve izin hakları da Borçlar Kanunu ile düzenlenmiştir. İşverenler, çalışanlarına çalışma sürelerine uygun olarak adil bir ücret ödemeli ve işçilerin dinlenme hakkını gözetmelidir. İşte ev işlerinde çalışanların ücret ve izin hakları:
1. Ücret Hakkı:
Ev işlerinde çalışan kişilerin işverenle anlaşarak belirlenen ücreti zamanında alması gerekmektedir. Ücretin zamanında ve eksiksiz ödenmesi, işverenin sorumluluğundadır. Çalışanın hak ettiği ücreti alamaması durumunda hukuki yollara başvurma hakkı vardır. Ev işlerinde çalışanlar, yaptıkları işin karşılığı olarak asgari ücret veya üzerinde bir ödeme talep edebilir.
2. Hafta Tatili ve Yıllık İzin Hakkı:
Ev işlerinde çalışan kişiler de haftada bir gün izin hakkına sahiptir. Ayrıca sürekli çalıştıkları durumlarda yıllık izin hakkı da doğar. İşveren, çalışanının yıllık izin hakkını kullanmasına izin vermeli ve çalışanın dinlenme hakkını gözetmelidir.
3. Resmi Tatiller ve Bayram İzinleri:
Ev işlerinde çalışanlar, resmi tatiller ve dini bayramlarda izin yapma hakkına sahiptir. Çalışanın bu günlerde çalışması durumunda ise ek ödeme talep etme hakkı bulunmaktadır. Bayram ve resmi tatillerde çalışan kişilere fazla mesai ücreti ödenmesi gereklidir.
Ev İşlerinde Çalışanların İş Güvencesi
Ev işlerinde çalışan kişilerin iş güvencesi de önemli bir konudur. İşveren, çalışanını işten çıkarma durumunda haklı bir sebep sunmalı ve çalışanın haklarını gözetmelidir. Ev işlerinde çalışan kişiler, işverenin keyfi uygulamaları veya haksız işten çıkarma durumunda yasal haklarını arama hakkına sahiptir.
Ev işlerinde çalışan kişiler, işten çıkarılmaları durumunda kıdem tazminatı talep edebilirler. Ancak, kıdem tazminatı için iş akdinin en az bir yıl süreyle devam etmiş olması gerekmektedir. Çalışan, haklı bir sebep olmaksızın işten çıkarıldığında yasal yollara başvurarak haklarını talep edebilir.
Mobbing ve Psikolojik Tacize Karşı Haklar
Ev işlerinde çalışan kişiler, iş yerinde psikolojik baskı veya mobbing uygulamalarına maruz kalabilirler. Bu durumda çalışanlar, işverenin baskılarına karşı yasal haklarını kullanabilir ve gerekli yasal süreçleri başlatabilir. Çalışanın insan onuruna saygı gösterilmesini sağlamak işverenin sorumluluğundadır.
Sonuç
Ev işlerinde çalışan kişilerin de yasal hakları bulunmaktadır. Sosyal güvenlik, sigorta, ücret, izin hakları ve iş güvencesi gibi temel haklar, ev işlerinde çalışanları koruma altına almak için düzenlenmiştir. Ev işlerinde çalışanlar, haklarını bilerek işverene karşı daha güçlü bir konumda olabilir ve yasal haklarını arayabilirler. İşverenlerin de ev işlerinde çalışanların haklarını gözetmeleri, adil bir çalışma ortamı sağlamaları önemlidir. Ev işlerinde çalışan kişiler, haklarını bilerek ve gerektiğindeiş hukuki destek alarak mağduriyet yaşamadan iş hayatlarını sürdürebilirler.
