İş dünyasında işverenler ve çalışanlar arasındaki hak ve sorumluluklar, yasal düzenlemelerle belirlenmiştir. Çalışanların haklarının korunması, çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve güvenli bir iş ortamı sağlanması, işverenin yasal yükümlülükleri arasında yer alır. İşverenlerin, iş kanunları ve iş sağlığı güvenliği yasaları çerçevesinde çalışanlarına karşı yerine getirmesi gereken bir dizi yükümlülük vardır. Bu yazıda, işverenin çalışanlarına karşı yasal yükümlülükleri ve dikkat edilmesi gereken noktalar hakkında bilgi vereceğiz.
1. Adil ve Eşit İşe Alım
İşverenler, işe alım sürecinde tüm adaylara eşit ve adil davranmak zorundadır. İşe alım sürecinde ayrımcılık yapılması, Anayasa ve İş Kanunu’na aykırıdır. Cinsiyet, ırk, din, dil, yaş veya engellilik gibi faktörlere dayanarak ayrımcılık yapılması yasaktır. İşverenler, tüm adaylara eşit fırsatlar sunmalı ve işe alım sürecini şeffaf bir şekilde yürütmelidir.
2. Çalışanların Sağlık ve Güvenliğini Sağlama
İşverenin en temel yükümlülüklerinden biri, çalışanlarının sağlığını ve güvenliğini korumaktır. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre işveren, iş yerinde güvenli bir çalışma ortamı sağlamak, riskleri minimize etmek ve iş kazalarını önlemekle yükümlüdür. Bu kapsamda işveren, aşağıdaki adımları atmalıdır:
• İş yerinde gerekli güvenlik önlemlerini almak ve güvenlik ekipmanlarını sağlamak.
• Çalışanları, iş sağlığı ve güvenliği konusunda bilgilendirmek ve eğitmek.
• Düzenli sağlık kontrolleri ve risk değerlendirmeleri yapmak.
• İş kazası veya meslek hastalığı durumunda gerekli önlemleri almak ve yetkililere bildirmek.
3. Ücret Ödeme Yükümlülüğü
İşveren, çalışanlarına belirlenen sürelerde ve miktarda maaş ödemekle yükümlüdür. 4857 sayılı İş Kanunu’na göre, çalışanların maaşları en geç ayda bir ödenmelidir. Ücretlerin zamanında ve tam olarak ödenmemesi, işçi haklarının ihlali olarak değerlendirilir ve işveren aleyhine hukuki sonuçlar doğurabilir. Ayrıca işveren, fazla mesai, yıllık izin ücreti ve diğer hakları da eksiksiz ödemelidir.
4. Eşit Davranma İlkesi
İşveren, iş yerinde çalışanlara eşit ve adil davranmak zorundadır. Eşit işe eşit ücret ilkesine uygun hareket etmeli, çalışanlar arasında haksız bir ayrıma gitmemelidir. Örneğin, aynı pozisyonda çalışan iki çalışanın maaşları veya hakları arasında fark yaratılmamalıdır. Cinsiyet, yaş, ırk, din veya siyasi görüş gibi nedenlerle ayrımcılık yapılması yasalarla yasaklanmıştır.
5. İzin Hakkının Sağlanması
Çalışanların yıllık izin, hafta tatili ve resmi tatil hakları, İş Kanunu tarafından güvence altına alınmıştır. İşverenler, çalışanlarına bu izinleri sağlamakla yükümlüdür. Yıllık izin hakkı, çalışanların iş yerindeki kıdemlerine göre belirlenir ve çalışanların dinlenme hakkı olarak değerlendirilir. İşverenler, çalışanların izinlerini kullanmalarına olanak tanımalı ve izin haklarını kısıtlamamalıdır.
6. İş Akdinin Feshi Halinde Tazminat Ödeme
İş sözleşmesinin sona erdirilmesi durumunda işverenin bazı yükümlülükleri vardır. İşveren, iş sözleşmesini feshetmek istediğinde, işçiye kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı ödemekle yükümlüdür. Bu yükümlülükler, işçinin iş yerindeki çalışma süresi ve iş akdinin fesih sebebine göre belirlenir. İşçinin kendi isteği dışında işten çıkarılması halinde kıdem ve ihbar tazminatı hakları doğabilir.
7. Çalışanların Kişisel Verilerinin Korunması
İşverenler, çalışanlarının kişisel verilerini koruma yükümlülüğüne sahiptir. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) kapsamında, çalışanlara ait özel bilgiler işveren tarafından üçüncü kişilerle paylaşılmamalıdır. Çalışanların kişisel verileri, yalnızca iş ilişkisinin gerektirdiği ölçüde işlenebilir. İşverenler, çalışanlarının özel hayatını koruma ve gizliliğe saygı gösterme yükümlülüğüne sahiptir.
8. Sosyal Güvenlik ve Sigorta Primlerinin Ödenmesi
İşveren, çalışanlarının sosyal güvenlik primlerini düzenli olarak ödemekle yükümlüdür. İş Kanunu ve Sosyal Güvenlik Kanunu uyarınca, her işçinin sosyal güvencesi sağlanmalı ve sigorta primleri zamanında ödenmelidir. İşverenin sigorta primlerini eksik ödemesi veya ödememesi, çalışanların sosyal güvenlik haklarının ihlaline neden olabilir. Bu nedenle, işverenler çalışanlarının sigortalarını eksiksiz ve düzenli bir şekilde yapmalıdır.
9. Mobbing (Psikolojik Taciz) Uygulamalarına Karşı Koruma
İşveren, iş yerinde çalışanlara yönelik her türlü psikolojik tacizi (mobbing) önlemekle yükümlüdür. Çalışanlar arasında ya da çalışan ve işveren arasında meydana gelebilecek psikolojik baskılar, çalışanların iş verimliliğini olumsuz etkileyebilir ve iş yerinde huzursuzluğa neden olabilir. İşveren, mobbing uygulamalarını önlemek için gerekli tedbirleri almalı ve iş yerinde saygılı bir çalışma ortamı sağlamalıdır.
Sonuç
İşverenlerin çalışanlarına karşı yerine getirmesi gereken pek çok yasal yükümlülük bulunmaktadır. Adil işe alımdan ücret ödemeye, sağlık ve güvenlikten izin haklarına kadar geniş bir yelpazede bu yükümlülükler, çalışanların haklarını korumaya yöneliktir. Çalışanlar, bu haklarını bilerek iş yerinde kendilerini güvende hissedebilir ve gerektiğinde yasal yollardan haklarını arayabilir. İşverenlerin, çalışanlarına karşı tüm bu yükümlülükleri eksiksiz yerine getirmesi, hem yasal süreçlerden kaçınmalarını sağlar hem de iş yerinde olumlu bir çalışma ortamı oluşturur.
