İş hayatında çalışanların karşılaştığı en önemli sorunlardan biri mobbingdir. Mobbing, iş yerinde bir çalışana karşı sistematik olarak uygulanan psikolojik baskı ve yıldırma hareketlerini ifade eder. Bu tür baskılar, çalışanın ruhsal ve fiziksel sağlığını olumsuz etkileyebilir ve iş motivasyonunu düşürebilir. Mobbing, çalışanın performansını doğrudan etkileyen bir durumdur ve yasal olarak korunma hakkı vardır. Bu yazıda, mobbing durumunda çalışanların haklarını, yasal süreçleri ve mobbingin kanıtlanması için izlenmesi gereken adımları inceleyeceğiz.
Mobbing Nedir?
Mobbing, bir çalışan üzerinde sürekli ve sistematik olarak psikolojik baskı uygulamaktır. Çalışanı yıldırmak, işten ayrılmasını sağlamak veya performansını düşürmek amacıyla yapılan bu tür davranışlar mobbing olarak kabul edilir. Mobbing, sözlü saldırılar, aşağılama, izole etme, hakaret, sürekli eleştiri gibi çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Çalışanın iş verimliliğini ve ruh sağlığını olumsuz etkileyen bu durum, yasal olarak suç sayılmaktadır.
Mobbing Durumunda Çalışanların Hakları
Mobbing durumunda çalışanların yasal olarak korunma hakkı vardır. İş Kanunu, Borçlar Kanunu ve Türk Ceza Kanunu çerçevesinde çalışanların haklarını koruyabilmesi için çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Mobbing mağduru çalışanların sahip olduğu haklar şunlardır:
1. İş Akdini Feshetme Hakkı:
İş Kanunu’nun 24. maddesine göre, mobbing mağduru çalışan, haklı bir nedenle iş akdini feshetme hakkına sahiptir. Çalışan, iş yerinde mobbing gördüğünü belgeleyebiliyorsa iş akdini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı talep edebilir. İşçinin mobbing nedeniyle işten ayrılması, haklı bir fesih nedeni olarak kabul edilir ve işçi bu durumda kıdem tazminatına hak kazanır.
2. Maddi ve Manevi Tazminat Talep Etme Hakkı:
Mobbing mağduru çalışan, işverene karşı maddi ve manevi tazminat talebinde bulunabilir. İş yerinde maruz kaldığı mobbing nedeniyle ruhsal ve bedensel zarar gören çalışan, bu zararların karşılanması için işverenden maddi tazminat talep edebilir. Ayrıca, yaşadığı duygusal zararlar nedeniyle manevi tazminat talep etme hakkı da bulunmaktadır.
Çalışan, mobbing nedeniyle iş akdini haklı nedenle feshettiğinde işsizlik maaşı talep edebilir. Ancak bu haktan yararlanabilmek için işçinin iş akdini feshettiğini SGK’ya bildirmesi ve mobbing sebebiyle ayrıldığını belirtmesi gerekmektedir. İşsizlik maaşı, iş yerinde mobbing mağduru olan çalışanlar için önemli bir güvence sağlar.
4. Psikolojik Destek Alma Hakkı:
Çalışanlar, mobbingin yarattığı ruhsal baskılarla başa çıkabilmek adına psikolojik destek alma hakkına sahiptir. İş yerinde yaşanan mobbing olayları, çalışanın psikolojik sağlığını olumsuz etkileyebilir. Bu durumda, çalışan gerek işverenin sağladığı psikolojik destek imkanlarını gerekse bireysel olarak destek alarak ruhsal sağlığını koruyabilir.
Mobbing Durumunda İzlenecek Adımlar
Mobbing mağduru çalışanların haklarını koruyabilmesi için belirli adımları izlemeleri önemlidir. Mobbing, çoğu zaman sözlü ya da dolaylı bir baskı şeklinde uygulandığı için kanıtlanması zor olabilir. İşte mobbing durumunda izlenecek adımlar:
1. Kanıt Toplama:
Mobbingi kanıtlamak, çalışanın haklarını savunabilmesi açısından önemlidir. Bu nedenle, mobbinge maruz kalan çalışan, yaşadığı olayları kayıt altına almalı, tanık ifadelerini ve varsa yazılı belgeleri toplamalıdır. Mobbing e-postalar, mesajlar, toplantı notları gibi delillerle desteklenebilir.
2. İşverenle Görüşme:
Çalışan, iş yerinde mobbing gördüğünü üst yöneticiler veya insan kaynakları departmanına bildirerek durumu çözme yoluna gidebilir. İşveren, mobbing olayını göz ardı etmemeli ve çalışanlarının haklarını koruma altına almak için gereken önlemleri almalıdır. İş yerindeki mobbing olaylarının işverene bildirilmesi, yasal süreçte de işçi lehine delil oluşturabilir.
3. Arabuluculuk Başvurusu:
Mobbing mağduru çalışan, arabuluculuk yoluyla sorunun çözümünü sağlayabilir. İş Kanunu çerçevesinde, işçi-işveren arasındaki anlaşmazlıkların çözümü için arabuluculuk süreci zorunludur. Mobbing nedeniyle oluşan anlaşmazlıklar arabuluculuk yoluyla çözülemediğinde iş mahkemesine başvurulabilir.
4. İş Mahkemesine Başvuru:
Mobbing mağduru çalışan, mobbingin sona erdirilmemesi durumunda iş mahkemesine başvurarak yasal haklarını talep edebilir. İş mahkemesine yapılan başvuruda, çalışanın mobbinge maruz kaldığına dair topladığı deliller sunulmalıdır. Mahkeme sürecinde, işçi tazminat talebinde bulunabilir ve mobbingin sona erdirilmesi için gerekli kararların alınmasını isteyebilir.
Mobbing Kanıtlanması İçin Delil Niteliği Taşıyan Unsurlar
Mobbingin kanıtlanabilmesi için delil niteliği taşıyan bazı unsurlar vardır. Mobbing mağduru çalışan, aşağıdaki unsurları delil olarak kullanabilir:
• Yazılı Belgeler: Mobbing içeren e-postalar, yazılı mesajlar, raporlar, performans değerlendirmeleri gibi belgeler mobbingin kanıtı olarak kabul edilir.
• Tanık İfadeleri: Çalışanın iş yerinde mobbinge maruz kaldığını gören diğer çalışanlar, tanık olarak ifade verebilir.
• Doktor Raporları: Mobbing nedeniyle psikolojik veya fiziksel rahatsızlık yaşayan çalışanın aldığı doktor raporları, mobbingin çalışan üzerinde bıraktığı etkileri gösteren önemli belgelerdir.
Sonuç
Mobbing, iş hayatında çalışanların ruhsal sağlığını ve iş verimliliğini olumsuz etkileyen ciddi bir sorundur. Çalışanlar, mobbing durumunda yasal haklarını bilerek hareket etmeli ve gerekirse yasal süreç başlatmalıdır. Mobbing nedeniyle işten ayrılma, tazminat talebi, işsizlik maaşı hakkı gibi haklar, mobbing mağduru çalışanların korunmasını amaçlar. Çalışanlar, mobbing durumunda kanıt toplayarak ve işverene bildirerek haklarını savunabilir, gerektiğinde iş davası avukatı ile iş mahkemesine başvurarak yasal süreç başlatabilir. Mobbing durumunda bilinçli olmak, çalışanların iş yerinde güvenle çalışabilmeleri için önemli bir adımdır.
