Çocuk yetiştirmenin artık zor olduğu bu son yıllarda, kötü yetiştirme şekilleri ile de karşı karşıyayız. Çocuğumuz mutlu olsun, hiçbir şeyden eksik kalmasın düşüncesi ile ebeveyn olarak yanlış tutumlar sergileyebiliyoruz. Bunlar, zamanla şımarık çocuk yetiştirmemize neden olabiliyor. Hilal Aktaş Psikoloji & Psikoterapi Merkezinden uzman psikolog Hilal Aktaş ebeveynlere Şımarık çocuk yetiştirmemek için dikkat etmeleri gereken 10 şartı açıkladı.
- Çocuğunuza her istediğini vermeyin, her istediğini yapmayın.
Çocuğunuza sınırlar koyun. Bir şeylere sahip olabilmek için çalışması gerektiğini, hak etmesi gerektiğini ve beklemesi, sabretmesi gerektiğini öğretin. Bunu en küçük yaşlarından itibaren yapın. Böylece her şeyin hatta dünyanın ona ait olmadığını, her şeyin onun etrafında dönmediğini öğrenir. Her istediğini istediği şekilde ve istediği zaman yapamayacağını, kuralların olduğunu ve onlara uyması gerektiğini öğrenmeli.
- Ona değerler aşılayın
Ona aile ve toplumsal değerler nedir öğretin. Kendi değerlerini oluşturabilmesi için, kararlarını özgürce alabilmesi için reşit olmasını, meslek sahibi olmasını, evlenmesini, anne ya da baba olmasını vs beklemeyin. Büyüdüğünde, farklı roller üstlendiğinde değerlerin ne olduğunu kendi kendine öğrenir nasılsa diye düşünmeyin. Değerlerinizi yaşayarak, rol model olarak çocuğunuza aşılamaya çalışın ve evet ilerde çocuk zaten kendi değer kavramını kendisi oluşturacaktır ama bunu hem sizden öğrendikleri ile hem de kendi yaşadığı ve edindiği tecrübeler ile.
- Kötü sözler kullandığında bunun yanlış olduğunu güzel bir şekilde ona ifade edin.
Sakın gülmeyin, komik olduğunu düşünerek kötü sözler kullanmaya ve kötü davranışlar sergilemeye devam etmesin. Bazı çocuklar dikkat çekmek için bu tür kelimeleri kullanabiliyorlar. Çocuğunuzun bu sözleri neden kullandığını anlamaya çalışın ve çözüm yolları bulmaya çalışın.
- Kötü bir davranış sergilediğinde ona bunu mutlaka söyleyin
Burada da, öncelikle bunun yanlış olduğunu ifade edin, buna rağmen çocuk davranışı devam ettiriyor ise eğer, görmezden gelin, bir süre sonra bu şekilde dikkat çekemediğini anlayacak ve pes edecektir. Böyle bir durumda da neden dikkat çekmeye çalıştığını anlamaya çalışmak ta oldukça önemlidir. Bir sıkıntısı var ise eğer, mutlaka ortaya çıkarıp çözüm yolları bulmak gerekir. Çocuğa yaptığı bir şeyin yanlış olduğunu söylemek onda bir problem oluşturmaz. Yanlış olan davranış karşısında tepkisiz kalmak, çocuğun zihninde bu davranışı normalleştirebilir. Ceza vermeyin, güzel bir davranış sergilediğinde ise güzel ifadeler ile abartıya kaçmadan onu ödüllendirin.
- Sorumluluklarını üstlenmeyin.
Dağıttığı odasını toplamayın, ödevlerini onun yerine asla yapmayın, nasıl olsa ilerde üniversitede ya da evlendiğinde öğrenir sorumluluk sahibi olur deyip onun yerine onun işlerini yapmayın. Sosyal kurallara uyum öncelikle evde sonrasında okulda öğrenilir. Çocuğunuza sorumluluk aşılamaz ve sorumluluklarını üstlenirseniz eğer, ilerde yaşayabileceği sosyal uyum sorunları, özgüven eksikliği gibi sıkıntıların temelini oluşturmuş olursunuz.
- Çocuğunuzun önünde eşinizi sakın eleştirmeyin
Ebeveyn olarak siz çocuğunuzun rol modelisiniz unutmayın. Aileden görüp öğrendiğimiz şeyler zaman içinde zihnimizde normalleşir. İlerde nasıl bir eş iseniz eğer, çocuğunuzun da öyle bir eş olma ihtimalini göz önünde bulundurun. Zaten eleştiri yanlış bir yaklaşımdır. Düşünce ifadesi normaldir. Aradaki farkı iyi ayırt etmeye çalışın. Çocuk evde eleştirilen bir ebeveyn gördüğünde bunun normal olduğunu düşünebilir çünkü rol modeli olan annesi ve babası bu şekilde davranıyordu.
- Harçlığını sınırlı tutun
Ona istediği kadar harçlık vermeyin. İhtiyacı olduğu kadar verin. Böylece bir şeyleri elde etmek için biriktirmeyi, parayı tutumlu kullanmayı öğrenir.
- Bütün isteklerini karşılamayın
Bazı isteklerine “Hayır” diyebilin. O şeye gerçekten ihtiyacı olup olmadığına iyi karar versin. Her gördüğünü istemesin.
- Herhangi bir sorun yaşadığında çocuğunuzun yanında olun. Fakat ona sakın “Benim çocuğum her zaman doğruları söyler”, “Benim çocuğum hep haklıdır” mesajı vermeyin. Herkes her zaman haklı değildir. Ona adaletli olmayı öğretin.
- Sınırlar koyun
Kendini bir süper kahraman ya da dünyanın hükümdarı olarak zannetmesin. Her şeyi istediği zaman istediği şekilde yapamayacağını bir çocuk bilmeli, öğrenmeli.
Çocuğunuzun şımarık yetişmesini istemiyorsanız eğer, bu 10 altın kurala dikkat edin. “Çocuğun hiçbir şeyden eksik kalmasın”, “ben yapamadım çocuğum yapsın”, “psikolojisi bozulmasın”, “arkadaşlarına imrenmesin”, “aman o sadece ders çalışsın”, vs diyerek sergileyeceğiniz tutum ve davranışlarınız çocuğunuza yarar dan çok zarar verecektir ve şımarık yetişmesine neden olacaktır.
Iyi bir insan yetiştirmek istiyorsanız eğer, çocuklarınıza sevgi ve güven vermekle başlayın, yeterli anne baba olmaya çalışın, çocuğunuzun temel ihtiyaçlarını karşılayın, sorumluluk bilinci kazandırın, iletişime her daim açık olduğunuzu gösterin, davranışlarınızla örnek olun, rol model olun. Çocuğunuza değerler aşılayın. Hayatını saygı, mutluluk ve uyum üzerine kurabilmesi için yardımcı olun. Eğitim ve değerler bir kişinin ailesinden aldığı en temel ihtiyaçları arasındadır. Çocuğunuza alçakgönüllü olmayı öğretin mesela. Sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel durumunuz ne olursa olsun, mütevazilik kazanılması gereken bir değerdir. İnsanı insan yapan değerler arasındadır. Sorumluluk duygusu aşılayın ve bunu en küçük yaşlardan itibaren yapmaya başlayın. Çocuklar bunu zaman içinde geliştirirler. Böylece, büyüdükçe davranışlarından sorumlu olmayı öğrenirler. Çocuğunuzun özsaygısı olması için ona yardımcı olun. İyi yaptıkları şeyler konusunda onları güçlendirin ve hatalarından ders çıkarmaları konusunda onlara kılavuzluk edin. Son olarak her sosyal toplulukta olduğu gibi evinizde de kurallarınız ve sınırlarınız olsun. Bunları uygularken mutlaka tutarlı olun. Çocuklar ebeveynlerine karşı güç savaşına girebilirler. Otorite olduğunuzu onlara hissettirin. Bunu yaparken sert ve agresif olmamaya dikkat edin.
Uzman Psikolog Hilal Aktaş
