Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Devrim Otomobili ile başlattığı Yerli ve Milli Otomobil tanıtımı sonrası tartışmalar birkaç gün sürdü. İktidar yanlısı medya ve tv’lerde şovlar yapıldı ama ne hikmetse dolu dolu tartışma programları yapılmadı. Devrim Arabalarının nasıl yapıldığını anlatan belgesel gösterilmedi.

Şovla yapılan tanıtımda yerli ve milli otomobili kimlerin yaptığını, kimlerin tasarladığını, otomobilin nerede yapıldığını, kaç tane yerli mühendis ve işçinin çalıştığını, otomobil parçalarının yerli ve milli mi olduğunun yanıtları verilmedi.

Otomobilin yerli ve milli olmadığı ve İtalya’da yapıldığı, fabrikası olmadan yerli ve milli otomobilin nasıl üretileceği eleştirileri olurken AKP’liler savunmaya geçerek, “Hiçbir araba protip üretilip test edilmeden fabrikalar kurulmaz, ancak test başarılı olursa fabrika kurulup seri üretime geçilir. Çünkü fabrika bandı modelin ayarlarına göre kuruluyor. Neredeyse her parça için ayrı makina var ve her makinanın da çok ince ayarları var. Prototip üretmeden kol saati bile imal edilemez…” diyorlar.

Ne zaman diyorlar 2019 yılının son ayında.

Devrim Arabaları ne zaman üretildi 1961 yılı...

Bu bizim “Yerli ve Milliciler”e resmi Devrim arabalarının resmi sitesine girip okumalarını isterim.

O koşularda yapılan Devrim Arabası’nın nerede yapıldığı, kaç tane mühendis, işçi çalıştığı(isimler belli), nasıl tasarlandığı, otomobilin parçalarının nasıl yapıldığı gibi bütün bilgiler açık ve net.

Biz Devrim Arabalarının sitesinden aldığımız bilgileri araştırma ve okuma zahmeti duymayan bizim yerli ve milliciler’e aktararak milli bir görev yapalım.

“16 Haziran 1961 günü Devlet Demiryolları Fabrikaları ve Cer Dairelerinin yönetici ve mühendislerinden 20 kadarı Ankara’ da bir toplantıya çağrıldılar.

16 Haziran 1961 günü yapılan toplantıda, çalışmalar için en uygun yerin, (bugünkü TÜLOMSAŞ) Eskişehir Demiryolu Fabrikalarında dökümhane olarak yapılıp kullanılmayan bir bina, en uygun yöntemin de elden geldiğince çeşitli tipten otomobil yapısını yakından inceleyerek fikir edindikten sonra, yapılacak tipin boyutları, motor, şanzıman vb. öteki grup ve parçalarının nasıl tasarlanıp imal edileceği üzerinde durulması olduğu sonucuna varıldı.

Yüksek Mühendis Emin Bozoğlu yönetim grubunun başı olarak, projenin yürütülmesi ve sonucuna ulaştırılmasında da gruptaki öteki yöneticiler gibi bütün bürokratik engelleri cesaretle aşarak her türlü imkânı sağlamak ve kimi kişisel sorunlar, kimi görevin çok yanlılığı ve ivediliği gibi nedenlerle büyük gerilim altında bulunan 20 mühendisin olağanüstü bir tempoyla fakat gönül rahatlığı içinde çalışmalarını sağlamak suretiyle de birinci derecede rol oynamıştı.

Zamana karşı yapılan yarışın kazanılmasında ikinci etken, görev alan mühendislerin proje süresince hafta sonları da dahil her gün, en az 12’ şer saat, gerektiğinde bazı geceleri sökülmüş bir otomobil sedirinin üzerinde birkaç saat kestirmek suretiyle işbaşında kalmaktan kaçınmayacak ölçüde davaya gönül vermiş olmalarıydı.

İşyeri olarak seçilen atölyenin hazırlanması için Eskişehir’ e talimat verildi ve otomobili olanların 19 Haziran’ da Eskişehir’ de bulunmaları istendi. Dökümhane binası zemini, lokomotif kazanlarında kullanılmak üzere alınan saç levhalarla döşendi. Kapının üzerine, kocaman rakamlarla kaç gün kaldığını gösteren bir levha asıldı. Projenin bitimine dek bu levha, her gün bir azalarak, sonuna kadar orada kaldı. Atölyede bir baş üstü gezer vinç, çeşitli bankolar ve bir toplantı masası vardı. Yakınında bir de çay ocağı bulunan bu masa dört ay süreyle hem toplantılar, hem dinlenme, hem de gerektiğinde çalışma masası olarak kullanıldı.

Atölyede yapılan ilk toplantıda “ Yönetim Grubu “ açıklandı. Genel Müdür Yardımcısı Emin BOZOĞLU başkanlığında, Fabrikalar Dairesi Başkanı Orhan ALP, Cer Dairesi Başkanı Hakkı TOMSU, Cer Dairesi Başkan Yardımcısı Nurettin ERGUVANLI, Eskişehir Demiryol Fabrikaları Müdürü Mustafa ERSOY, Adapazarı Demiryol Fabrikası Müdürü Celal TANER, Ankara Demiryol Fabrikası Müdürü Mehmet NÖKER’ den oluşan grupta iki de emekli subay vardı: Genel Müdürlük Müşaviri Hüsnü KAYAOĞLU ve Necati PEKÖZ. Ardından çalışma grupları belirlendi: Dizayn, motor-şanzıman, karoseri, süspansiyon ve fren, elektrik donanımı, döküm işleri, satın alma işleri ve maliyet hesapları grupları.

Önce otomobilin ana hatları saptandı. Dört ila beş kişilik, toplam 1000-1100 kg-ağırlığında, orta boy denilebilecek bir tip üzerinde mutabık kalındı. Motor 4- zamanlı ve 4 silindirli olmalı, 50-60 BG vermeliydi.

Karoseri için hazırlanan 1:10 ölçekli maketlerden seçilen birinin 1:1 ölçekli alçı modeli yapıldı. Karoserin damı, kaput ve benzeri saçları, bu modelden alınan kalıplarla yapılmış beton bloklara çekilmek ve çekiçle düzeltilmek suretiyle tek tek imal edildi. Bir yandan da Willy’s Jeep, Warswa, Chevrolet, Ford Consul, Fiat 1400 ve 1100 motorlarının incelenmesinden sonra Warswa motoru örnek alınarak yandan supaplı bir 4- silindirli motorun gövde ve başlığı Sivas Demiryolu Fabrikasında dökülüp, Ankara Demiryolu Fabrikasında işlendi. Piston, segman ve kolları Eskişehir’ de yapıldı. Motor Ankara Demiryolu Fabrikasında monte edildi. Frenlemede 40 BG’ den fazla güç alınamayan bu motora alternatif olarak Ankara Fabrikası aynı gövde ve krank milinden yola çıkarak başka bir tip geliştirdi. B- motoru adı verilen üstten supaplı bir üçüncü motorda Eskişehir’ de imal edildi.

Süspansiyon grubu ön takımlar için “ Mc Pearson “ sistemini önerdi ve numuneye göre Eskişehir’ de imal edildi.

Eylül sonlarına doğru ön ve arka camları piyasada bulunabilenlere intibak ettirme zorunluluğu nedeniyle modele göre biraz değiştirilmiş, iki gövde çakılmış ve biri A, öteki B tipinden iki ayrı motor hazırlanmış bulunuyordu. Şanzımanlar, Ankara Fabrikasınca tümü yerli olarak yapılmıştı.

Teknik Ekip

Yönetim Grubu

Y. Müh. Emin Bozoğlu..........TCDD Genel Müdür Yardımcısı

Y. Müh. Orhan Alp.........TCDD Fabrikalar Dairesi Başkanı

Y. Müh. Hakkı Tomsu...........TCDD Cer Dairesi Başkanı

Y. Müh. Nurettin Erguvanlı....TCDD Cer Dairesi Başkan Yardımcısı

Y. Müh. Mustafa Ersoy.........Eskişehir Demiryolu Fabrikası Müdürü

Y. Müh. Celal Taner...........Adapazarı Demiryolu Fabrikası Müdürü

Y. Müh. Mehmet Nöker..........Ankara Demiryolu Fabrikası

Y. Müh. Hüsnü Kayaoğlu........TCDD Genel Müdürlük Müşaviri

Y. Müh. Necati Peköz..........TCDD Genel Müdürlük Müşaviri

Motor Şanzıman Grubu

Y. Müh. Tayfun Gültekin

Y. Müh. Gültekin Sabuncuoğlu

Y. Müh. Salih Kayasağın

Y. Müh. Kemal Serdaroğlu

Y. Müh. Şecaattin Sevgen

Y. Müh. Kemalettin Vardar

Y. Müh. Şahin Karadağ

Döküm İşleri

Metalurjist İsmail Sıdal

Satın alma İşleri ve Maliyet Hesapları

Y.Müh. Yavuz Yücel

Tasarım Grubu

Y. Müh. Nurettin Erguvan

Y. Müh. Ercan Türer

Y. Mimar Kemal Elagöz

Karoseri Grubu

Mak.Müh. Celal Taner

Y. Müh. Faruk Akyol

Y. Müh. Samim Özgür

Y. Müh. Salih Kaya Sağın

Y. Müh. Hamdi Tahıllıoğlu

Y. Müh. Ferdi Mertcan Keskin

Süspansiyon ve Fren Grubu

Mak.Müh. Hamit İşeri

Y.Müh. İsmet Özkan

Y.Müh. Mustafa Seyrek

Elektrik Donanımı

Y.Müh. Hasan Dinçer

Latif Dinçer

Kaynak Grubu

Mak.Müh. Halil Gedik

Yerli otomobil Eskişehir'de Demiryolu Fabrikalarında yaklaşık 4,5 ay süren çalışmalar ile Türkiye'nin ilk yerli otomobili Devrim ortaya çıktı. Devrim'in yapılış sürecinde yaklaşık 48 mühendis ve 200'e yakın işçi görev aldı.

  1. yapımında kullanılan motordan, direksiyona koltuk kaplamalarına kadar bütün malzemelerinde yerli ürünler kullanıldı. “

Sitede daha geniş bilgi ve fotoğraflar var.

Ayrıca okumaktan üşenilirse; filmi de izleyebilirsiniz: Devrim Arabaları…

Bir notum var: Yıllardır köşe yazılarımda sık sık vurguladığım bir isteğim oldu, şehir yöneticilerinden.

  1. şehri denilen Eskişehirimize “Devrim Arabaları Anıtı” yakışır.