Söyleşi: Şenay Yıldırım
Su kaynaklarının her gün daha da azaldığı günümüzde Eskişehir tek su kaynağı olan Porsuk Nehri’ne bağımlı… Ancak Porsuk; uzun bir süredir Eskişehir’e yetmiyor ve Eskişehir de artık su fakiri kentler içinde yer alıyor. Tam da bu noktada çözümün bir parçası olmak için merkez dışındaki 12 ilçe ve 540 mahallede su sıkıntısı olan yerlerde yeni su kaynakları arayışına aralıksız devam eden ESKİ gelecek nesillere su tasarrufu ve bilinçli su tüketimini anlatan eğitimler vererek; çocukların birer “Su kahramanı” olmalarını sağlıyor. Geleceğimizi kuracak çocuklar, suyun önemini öğreniyor ve ailelerini de bu konuda bilinçlendiriyor. Yalnızca 4 ayda 3700 çocuğa ulaştıklarını anlatan ESKİ Genel Müdürü Oğuzhan Özen, “Hem gelecek nesilleri güçlendirme hem de çocuklarımıza yaşanabilir bir dünya bırakmak için çocuklarımızın tasarruf alışkanlıklarımızı öğrenmesini sağlamalıyız. Yetişkinlerin bile zorlandığı tasarruf alışkanlığının davranış haline gelmesi uzun bir süre gerektirdiği için bunu çocuklarımıza ne kadar erken öğretmeye başlarsak, sonucu da o kadar kısa sürede alırız.” diyor.
ESKİ Genel Müdürlüğü olarak okullarda su tasarrufu ve bilinçli su tüketimine ilişkin eğitimler verme fikri nasıl ortaya çıktı?
Yaşamın vazgeçilmez iki kaynağı vardır. Birisi ‘hava’, diğeri de ‘su’ dur. Bu iki yaşam kaynağının başka bir alternatifi yoktur. Yani yerine başka bir şey koyarak hayatınıza devam edemezsiniz.
Suyun sonsuz bir kaynak olmadığını, bilinçli kullanılması gerektiğini biliyoruz. Su konusu; içinde bulunduğumuz dönemin de en önemli konularından, hatta sorunlarından birisidir. İhtiyaçları kısmadan ama var olanı da en iyi şekilde kullanmak tasarrufun temel prensibi. Doğal kaynakların her geçen yıl azalması, ısınmaya bağlı olarak gelişen buzulların erimesi, yağmur sezonlarının kısa sürmesi, kış mevsiminde yeteri kadar kar yağmaması, hatta yangınların artması tasarrufun önemini bir kez daha gündeme getirdi. Günümüz koşullarında ülkemizde barajların mevsim normallerinin altında kaldığı ve bu sebeple birçok ilde su sorunu yaşandığını düşünürsek su tasarrufu ve bilinçli su tüketimine ilişkin eğitimlerin ne kadar önemli olduğunu bir kez daha anlamış oluyoruz.
ESKİ Genel Müdürlüğü olarak, hem gelecek nesillere daha az sorun bırakmak, hem çocuklarımıza daha sağlıklı bir dünya bırakmak onlara bu konuda farkındalık kazandırmak istedik. Eğitimler sonrasında çocuklarla iletişimimizi koparmıyoruz. Onlara evlerinde ve çevrelerinde uygulayabilecekleri küçük ödevler veriyoruz. Bazı ebeveynlerin yanlış su tüketim alışkanlıklarını çocuklar sayesinde düzeltiyoruz. Eğitim verdiğimiz her çocuk bizim “Su Kahramamız” oluyor. Örneğin geçtiğimiz aylarda su kahramanlarımızdan birisi (9 yaşında) hem telefon hem de yazı ile bize ulaştı. Okulunda birçok arkadaşının bilinçli su tüketimi ile ilgili bir şey bilmediğinden dert yandı, eğitim vermemizi rica etti. Bizde ESKİ olarak okul yönetimiyle iletişime geçerek okulda tüm yaş gruplarına eğitimler verdik.
Bir su kahramanımız bize 650 su kahramanı kazandırdı.
Bu arada yeri gelmişken belirteyim; su tasarrufu ve bilinçli su tüketimine ilişkin eğitimler konusunda gösterdikleri ilgi ve alakadan dolayı Eskişehir Milli Eğitim Müdürlüğü nezdinde Tepebaşı ve Odunpazarı İlçe Milli Eğitim Müdürlüklerimize de çok teşekkür ediyoruz.
Bu eğitimlerde ne anlatıyorsunuz ve bu anlatımları hangi materyallerle destekliyorsunuz?
Eğitimlerde suyun önemi, bilinçli su tüketimi, Eskişehir’in su kaynağı olan Porsuk Barajı, su ayak izi, suyun ev ve iş yerlerine ulaşana kadar geçtiği aşamalar ve çocukların su tasarrufunu her yerde, her koşulda alışkanlık haline getirmeleri yönünde bilgiler anlatıyoruz. Eğitimlerimizi çocukları okullarında ziyaret ederek ya da onları tesislerimizde misafir ederek eğitim salonumuzda veriyoruz. Eğitimlerde yaş gruplarına özel olarak hazırlamış olduğumuz slaytlarımızı kullanıyoruz. Okul ziyaretlerinde “Basit Filtre Deneyi” yaparak suyun arıtılmasını gözlemlemelerini sağlıyoruz. Tesislerimizde misafir ettiğimiz gruplar ise içme ve kullanma suyunun musluklardan akmadan önce geçtiği aşamaları yerinde inceleme şansı buluyor.
Bilinçlendirici eğitim sonrasında çocuklara ESKİ Genel Müdürlüğümüz tarafından hazırlanan “Geleceğimiz Su’suz Kalmasın!” isimli boyama kitabımızı, pekiştirici “Su Kahramanları Görev Çizelgeleri” ve çocukların suyun bilinçli tüketimi ve su tasarrufu konularında çevrelerinde daha aktif rol almalarını destekleyici “Su Kahramanı” rozetlerini hediye ediyoruz.
Su kaynaklarının kısıtlılığı konusunda çocuklar ne kadar bilgili?
Okullarda ve erken eğitim kurumlarında doğal kaynakların nasıl yok edildiği anlatılıyor olsa da, tasarruf bilincinin ve farkındalık eğitimlerinin hayatımızın her aşamasında uygulayacağımız bir davranışa dönüşmesi uzun süreli bir eğitim mücadelesi gerektiriyor. Bu mücadeleyi sadece okulların ve bazı kurumların üzerine yıkmak haksızlık olur. Sizlerin de bildiği üzere en basit alışkanlıklarımızı değiştirmek için dahi çok mücadele ediyoruz. Çocuklarımıza doğru su tüketim alışkanlıları kazandırmak, hayatlarının her noktasında uygulayabilecekleri davranış şekillerini öğretmek biraz önce de söylediğim gibi uzun süreli bir eğitim ve öğretim mücadelesi gerektiriyor. Su kaynaklarının kısıtlılığı ile ilgili eğitim mücadelesi toplum olarak hep birlikte üzerinde durmamız gereken ana sorunların başında geliyor.
Burada iğneyi de çuvaldızı da önce biz yetişkinler kendimize batırmalıyız. Geleceğimizin emaneti çocuklarımıza yaşanılabilir bir gelecek bırakmak zorundayız. Bu boynumuzun borcu. Günümüz çocukları her konuda bilgili ve bilinçli. Gerekli eğitim ve öğretim verildiği sürece çocuklarımızın biz yetişkinlerden su tasarrufu konusunda bizden çok daha iyi davranış şekilleri geliştireceklerine inancım tam.
Sadece su ile ilgili değil her alanda tasarrufu öğretmek önemli bir konudur. Eğitim tekrar edilmezse eksik olur ve verim elde edilemez. Çocuklar ebeveynlerini örnek alırlar ve bu şekilde öğrendikleri ile davranışlarını şekillendirirler. Bu sebeple ev yaşantımızda ufak değişikliklere giderek ya da bazı aktiviteleri çocuklarımızla birlikte yaparak onları tasarruf hakkında bilgilendirebilir ve buna uygun şekilde davranmasına yardımcı olabiliriz.
Bu eğitimlerde sizin izlenimleriniz ne oldu, tasarruf konusunda çocuklar ilgili ve istekli mi?
Tüketim boyutlarının zirveye taşındığı bu dönemde çocuklarımıza bu konuyu öğretmek neredeyse bir zorunluluk/sorumluluk haline gelmiştir. Çocuklarımız, su tasarrufu konusunda ebeveynlerinden çok daha ilgili ve istekli. Çünkü bu konu aslında tamamen onların gelecekteki yaşamlarını etkileyebilecek bir konu. Sordukları anlamlı sorularla bazen bizleri şaşırtabiliyorlar. Tasarruf konusunda evlerinde, yumurta haşladıkları suyu çiçeklere kullandıklarını, annelerini bulaşık makinesi kullanmaları konusunda teşvik ettiklerini, duşta su ısınana kadar akan suyu toplayıp farklı alanlarda kullandıklarını ve en önemlisi okullarında boşa akan muslukları kapatmaları konusunda arkadaşlarına uyarıda bulunduklarını anlatıyorlar. Bizler eğitim verdiğimiz çocukları takip de ediyoruz. Öğretmenleri veya ailelerinden geri dönüşler alıyoruz. Bu geri dönüşler bizi çok mutlu ediyor. Verdiğimiz eğitimlerin çocuklar üzerinde olumlu etkilerini görmek gelecek için bizi umutlandırıyor.
Eğitimler yalnızca ilkokullarla mı sınırlı, zamanla genişleyecek mi? Örneğin mahallelerde de yapmayı düşünüyor musunuz?
Şu anki eğitimlerimiz 4-14 yaş aralığındaki çocuklara yönelik. Yani anaokulu ve ilköğretim öğrencilerine eğitim veriyoruz. Tesislerimizde çocuklara ve ebeveynlere yönelik detaylı atölye çalışmaları yapmayı planlıyoruz.
Eskişehir’in su fakiri olduğunu dile getiriyorsunuz, su tasarrufu konusunda ESKİ olarak başka nasıl çalışmalar yürütüyorsunuz?
Öncelikle ESKİ olarak, sürdürülebilir, yenilikçi ve çevreye duyarlı çözümlerle yaşam kaynağımız olan suyun yönetimi konusunda yetkin ve öncü bir kurum olmak vizyonu ile hareket etmekteyiz. Çevre ve insan sağlığını gözeterek; içme suyu ile kanalizasyon hizmetlerini etkin, verimli, kesintisiz ve kaliteli olarak halkımıza sunma gayretindeyiz. Bunun için, öncelikle su depolarını yenileme ve eskiyen su iletim hatlarını değiştirmeye öncelik veriyoruz.
Su kayıpları konusunda gurur duyulacak bir ortalamaya sahibiz. Bakanlık 2030 yılı için yüzde 30’lük hedef koydu, biz şu an yüzde 24’teyiz. Türkiye’de ilk 5’teyiz.
Son olarak neler söylemek istersiniz?
Eskişehir merkezimizin bir tek su kaynağı vardır. O da Porsuk Nehri. Şehir merkezinin içme ve kullanma suyu ihtiyacı maalesef sadece Porsuk’tan karşılanıyor. Merkez dışındaki 12 ilçe ve 540 mahallede su sıkıntısı olan yerlerde yeni su kaynakları arayışımız aralıksız devam ediyor.
“Su gelecek nesillerden emanettir” diyoruz ve bunu temel alarak, 4 ayda 3700 çocuğumuza eğitim verdik. Onlardan suyu korumalarını, çevrelerine bu bilinci yaymalarını istiyoruz.
Hem gelecek nesilleri güçlendirme hem de çocuklarımıza yaşanabilir bir dünya bırakmak için tasarruf alışkanlıklarımızı gündeme tekrar getirmeli ve mümkün olduğu kadar bunu çocuklarımızın öğrenmesini sağlamalıyız. Yetişkinlerin bile zorlandığı tasarruf alışkanlığının davranış haline gelmesi uzun bir süre gerektirdiği için bunu çocuklarımıza ne kadar erken öğretmeye başlarsak, sonucu da o kadar kısa sürede alırız.